Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN KISA KISA Korkularımız kalıtım yoluyla geçiyor mu? D uygularımız kalıtım yoluyla ebeveynlerimizden bize geçiyor mu? Yoksa yalnızca çevre mi duygularımızı belirliyor? Bu sorulara tek yumurtalı ile çift yumurtalı ikizler arasında kıyaslamalar yanıt verebilir. Tek yumurtalı ikizlerde kalıtım aynı, farklılıklar çevrenin etkilemeleri sonucu ortaya çıkıyor. Çift yumurtalı ikizlerde ise, kalıtım kısmen aynı, genler ve çevre de bir özelliğin oluşmasına birlikte katkıda bulunuyor. Frankfurt Üniversitesi Antropoloji ve Insan Genetiği Enstitüsünden Tobias Angert, bu gerçekten hareket ederek, 43 ıkiz çıftıne yaşamdan mutlu olup olmadıkları, tutkuları, kclay heyecanlanıp heyecanlanmadıkları, sağlık sorunları ve duyarlıhkları konulannda sorular yöneltti. Angert bu konuları inceleyerek, tek tek ikizlerin kişiliklerini kavramaya ve aralarındaki farklılık ile ortak yönleri kıyaslamaya çalıştı. "Kişllik" ve "duyguları" tam olarak tanımlamak zor ya da olanaksız Beyinde, duyguların ve kişilik yapılarının temellerini oluşturan süreçler bilinmiyor. Ortaya çıkışları ve yarattıkları etkileri psikolojik açıdan açıklayan ortak görüşler de yok. Bu nedenle Angert, 'Freiburg kişilik prensibı'nı uygulayarak 'kişiliğin' farklı yönlerini anlamaya çalıştı. Bu prensipte kişilik, yaşamdan mutlu olup olmama, tutukluk ve kolay heyecanlanıp heyecanlanmama gibi özelliklerle karakterize edilerek, her bir özellik sayılarla değerlendiriliyor. Sayılar örneğin hoşnutluk için büyük, hoşnutsuzluk için küçük sayılar Angert'e ikizleri kendi aralarında kıyaslayabilme imkânını verdi. Angert, hangi ikiz çiftlerinde sayıların uyum içinde olduklannı araştırdı ve sonra bu uyuma tek yumurtalı ikizlerde, çift yumurtalı ikizlere oranla daha sık rastlanıp rastlanmadığını inceledi. Angert, araştırmalarından şaşırtıcı sonuçlar elde etti: Özel olarak ilgilendiği, duyarlılık ve kişilik yapısında kalıtımın etkisi olmadığını kanıtladı. Ancak örneğin, korku konusu ile ilgili sorulara verilen yanıtlardan bunun büyük bir olasılıkla kalıtımdan etkilendiği anlaşıldı. Angert, bundan sonraki çalışmalarını özellikle bu alan üzerinde yoğunlaştırmak istiyor. Ama Alman bilim adamı, ikizleri yalnızca bir "araştırma objesi" olarak değerlendırmekten yana değil. O, ikiz olmanın zorlukları ile de ilgilenmek niyetinde. Bu nedenle de Frankfurt Üniversitesi'nde ikiz sorunlarıyla ilgili bir araştırma ve danışma enstitüsü kurulmasını talep ediyor. Böylesine bir enstitü Avrupa'nın çok az sayıdaki ülkesinde var, Federal Almanya'da ise henüz yok. (•n.) Geleceğin pili Elektrooto gibi geleceğin taşıt araçları için sodyumkükürt pili 1991'de piyasaya çıkıyor. lışılmış piller karşısında sodyumsülfür pilinin üstünlüğü, özellikle çevre koşullarına dayanıklı olması ve yüksek verimi. Söz konusu pil, kabul edilebilir özelliklere sahip bir elektrikli otomobılın tasarımını mümkün kılıyor. Sodyumkükürt pili dolduruldjğunda elektrikli oto 200 kilometrelik bir mesafeyi katedebiliyor. Ayrıca yeni pil, rüzgar ve güneş gibi doğal enerji kaynaklarından yararlanmaya elveıişli. Yeni pille çalışan ilk oto Haziran 1987'de kamuoyuna tanıtıldı. Yeni pilin yapısı konvansiyonel pillere göre oldukça farklı. Eski piller sıvı elektrolit ve katı maddeden elektrotlarla iş görüyorlardı. Elektrolit sıvısı elektrotlar arasında iyonların taşınmasına yarıyordu. Yeni pilde bu ilke tersine dönmüş durumda. Burada her iki elektrot, sıvılardan oluşuyor: Sıvı sodyum ve sıvı kükürt. Buna karşıhk sodyum iyonlarının taşınmasını sağlayan elektrolit, katı bir A Üç bcyutlu renkli ultrason görüntuleri: 1 Taşh safrakesesi; Gebelik incelemesi (dölyatağı yeşit, döl kesesi sarı, embriyo kırmızı); 3 Meme tümörü; 4 Sağlıklı Böbrek. Üç boyutta safra taşı ssen Üniversitesi'nde geliştirilen yeni bir teknikle ultrason görüntuleri artık üç boyutlu oldu. Tanıda Önemli kolaylıklar sağlayan bu teknikle inceleme sırasında 2025 saniye içinde çok sayıda tek tek kesit yüzeyinden yeterli veriyi toplayan bilgisayar, incelenen organın bu kesitlerinden yararlanarak ekranda üç boyutlu bir görüntü elde ediyor. Yeni safrakesesi incelemelerinde safrakesesindeki taşın konumu ve büyüklüğü ekranda renkli olarak görülüyor. Aynı şekilde, empriyolardakl oluşum bozuklukları, gebeliğın erken dönemlerinde ultrasonla saptanabılecek. Yine bazı vakalarda doktorlar biyopsı almaksızın meme tümörlerının lyi ya da kötü huylu olduğunu söyleyebilecekler. (i.m.) Alpler üzerinde bir radyo gökyüzü E ransız Alpleri'nde kurulan bir AlmanFransız rasathanesi kısa bir süre önce faaliyete geçtı. Rasathane, her bırinin anten çanağı 15 metre çapa sahip raylar üzerinde yerleştirilmiş üç teleskoptan oluşuyor. Aletler bir araya getirildiklerinde gökyüzünü geniş açılarla ölçebilen bir interferometre oluşturuyorlar. Bu teleskoplarla özellikle, 0,83 mıltimetre dalga uzunluğuna sahip kozmik ışınlar algılanmak isteniyor. Bu ışınlar, genelde, içlerinde halen yeni yıldızlar doğan yıldızlararası molekül bulutları tarafından yayılıyor. Böylece ölçümler yıldızların doğum ve olümleri konusunda bılgi veriyor. F Rasathane, "Millimetre Alanında Radyo Astronomi Enstitüsü" (Iram) ile ispanyol "Insitito Geografico Nacional" tarafından ışletiliyor. Söz konusu işletmeye bağlı olarak Granada'nın (İspanya) 40 kilometre güneydoğusundaki Sierra Nevada'nın 3000 metre yüksekliğindeki Pico Veleta'sında kurulan rasathane, 1985 yılından bu yana faaliyette. Bu rasathanede bulunan 30 metre yüksekliğindeki teleskopla pekçok keşif yapıldı. Örneğin Satürn uydusu Titan'ın atmosferinde asit hidrosiyanik bulunduğu kanıtlandı. İlk kez yıldızlararası bulutlarda serbest dolaşan radikallerin varlığı da gözlendı. Bu radıkaller moleküllerinin her biri bir hidrojen atomu ile beş ya da altı karbon atomu içeriyor. Ancak daha aynntılı gözlemler elde edebilmek için birkaç teleskop interferometre şeklinde bırleştiriliyor. "Plateau de Bure" böylesine bir tesıs için yeterince genişliğe sahip olan Avrupa'daki az sayıdaki platodan biri. Burada yaylar üzerinde monte edilmiş teleskopiarı doğubatı yönünde ihtiyaca göre 288 metre karşılıklı olarak kaydırmak mümkün. Kuzey güney yönünde de 160 metre uzunluğunda bir alan üzerinde 26 gözleme pozısyonu mevcut. Çanak antenler ayrıca özel bir malzemeye sahip. Bu malzeme celik kadar sert, ancak onun yalnız beşte biri ağırlığında ve çeliğe kıyasla ısı degışıklıklerine karşı daha dayanıklı. (sn) Elektrootolann zayıf noktası, enerji tankları olan piller. Yeni SodyumKükürtPili bu sorunu çözüyor. madde olan alüminyum oksitseramik alaşımı. Kükürtü sıvı durumda tutmak için pilin 300350 derece santigrata kadar ısıtılması gerekli. Seramik elektrolitin en büyük üstünlüğü ancak bir yüklenme direnci oluştuğunda, yani sözgelimi elektrikli oto çalıştırıldığında, enerji harcandığı zaman lyonları taşımaya başlaması. Bu üstünlüğü sayesinde sodyumkükürt pili, geleneksel piller gibi durduğu yerde kendılığınden boşalmıyor. Ayrıca yeni pil yüzde 90 gibi yüksek bir verime ve kilogram başına 120 vvattsaat gibi bir enerji yoğunluğuna sahip. Bir kurşun pilin aynı enerji miktannı depolaması için dört misli daha ağır ve iki misli daha büyük olması gerekır. Yine de pilot çalışmanın daha geliştirilmesi bekleniyor, özellikle pilin kullanım ömrü daha uzun olmalı Bu çalışmalara koşut olarak pili geliştiren ABB (Asena Brovvn Boveri) firması pilin yüzde 95'ini yeniden kullanılır duruma getiren bir Recycling ışlemi üzerinde çalışıyor. Geriye kalan bölüm ite seramik ya da camla değiştirilebilir. (i.m.) Kavakağaçlarına genetik müdahale menka'nın Ames kentinde genteknik açıdan değışikliğe uğratılmış yirmi kavak ağacı bir deneme tarlasınayerleştınldi. Bu, kalıtımlarınakendi cinslerine yabancı bir gen yerleştirilmiş olan ağaçlarla yapılan ilk açık hava denemesi. Kavak ağaçları antıbıotikum direnci için bakteriyel gen içeriyorlar. Deney yalnızca bılimsel amaçlara hizmet ediyor. Daha sonra kavak ağaçlarına.yaptıklarınınbesin değerini düşüren bir gen yerleştırılecek Bu yolla yapraklar böceklerden ve mantar hastalıklarından korunmak isteniyor. (Sn) A